Dededen Toruna Geçen Yüz Elli Yıllık Miras

İstanbul Şehiriçi Deniz Yolcu Taşımacılığının Önde Gelen Aktörlerinden Olan Ve Yaklaşık 150 Yıllık Bir Geleneğe Sahip Avrasya Deniz Taşımacılığı A.Ş. Nin Yönetim Kurulu Başkanı Şenol Morgül'e Sektörün Rotasını, Sorunlarını Sordur. İstanbul Trafiğinin Çözümüne Bir De Denizden Bakmak İstedik.

Dentur Avrasya Grup ne zaman kuruldu? Ne kadar zamandır İstanbul'da şehiriçi deniz taşımacılığı yapıyorsunuz?                                             

1850'li yıllardan beri biz toplu taşıma işinin içindeyiz. O zamanlar Boğaziçi köylerine hizmetler karayoluyla zor olduğundan deniz yoluyla verilirmiş. Eski İstanbul denilen Eminönü ve Karaköy tarafında alışverişler yapılır ve Arnavutköy, Vaniköy, Yeniköy, Karaköy, Kadıköy gibi boğaz köylerine, evlere, yalılara hizmet denizden veriliyordu. Osmanlı döneminde bu hizmeti veren sandalcılar Cumhuriyet'in ilanından sonra 1930'lu yıllarda cemiyet olarak çalışmalarına devam ettiler. İstanbul Ticaret Odası'ndan aldıkları ruhsatla hizmete devam ettiler. 1950'li yıllarda ilçe belediyelerine devredilen ruhsat verme yetkisi 1980'li yıllarda Turgut Özal Hükümeti zamanında kurulan UKAME'ye devredildi. Bizler İstanbul Deniz Nakliyat Vasıtaları Derneği ve sonrasında da Oda olarak çalışmalarımızı sürdürdük. Oda'nın ihtiyaçlarımızı karşılamaması üzerin 90'lı yıllarda kooperatif kurduk. Kooperatif çatısı altında bir takım çalışmalar yaptıktan sonra şirketleşme kararı aldık ve 2000'li yılların başında isim değişikliğinin ardından Dentur Avrasya Grup A.Ş.'yi kuruk. Başlangıç noktamız Salıpazarı, Kabataş, Beşiktaş, Ortaköy, Üsküdar, Balaban'daki tüm sandalcıların ruhsatlanma öncesinde bir araya gelip, içlerinden 40'ının bu işe devam etmesine yönelik kararı. Deniz taşıtlarımız bu süreçte 6-7 metrelik kayıklardan 49 metrelik gemilere dönüşmüş durumda.

Dentur Avrasya Grup üyelerine ne gibi hizmetler veriyor?

Gemilerimiz şahıs malı. Dentur Avrasya A.Ş. bir organizasyon şirketi. Bunların tüm yakıt alımlarını ve ihtiyaçlarını karşılıyor. Gemilerimizi kiralama yöntemiyle bünyesinde tutarak işletmeciliğini yapıyor. Geminin personelinden her gemin donatanı sorumlu. Geri hizmetleri dediğimiz, bilet, iskele amirleri, şirket merkezinde çalışanlar şirketin bünyesinde. Gemilerin sevk ve idaresi, kontrolü, disipline edilişi bize ait.

Dentur Avrasya Grup'un şehiriçi yolcu taşımacılığında ki kapasitesi nedir?

İstanbul'da deniz yolcu sayısı günlük 300-350 bin. Dentur Avrasya olarak filomuzun bir seferde yolcu taşıma kapasitesi 25 bin. Günde 650 sefer düzenliyoruz. Günde 50 bin yolcu taşıyoruz. Bu gün taşıdığımız yolcuların tamamı sigorta kapsamında. Kaptanlarımız deneyimli, liyakatları yerinde olan kaptanlar. Gemilerin teknik donanımları yüksek. Filomuz adına şimdiye kadar hiç ciddi bir kazamız olmadı. Çift vardiye olarak çalışıyoruz. İstanbul da 06.00 - 01.30 arasında çalışarak en uzun mesai veren kuruluşuz. Yine İstanbul'da elekronik kart sistemini hayata geçiren ilk şirketiz. Gemilerimizin ortalama kullanım süresi ortalama 15 yıl.

Şu an kaç geminizle kaç hatta hizmet veriyorsunuz?

Şirket olarak 40 adet gemimiz var. Üsküdar-Beşiktaş, Üsküdar-Kabataş, Üsküdar-Beykoz, Beşiktaş-Sarıyer, Çengelköy-Eminönü, Eminönü-Bebek, ortaboğazda Kanlıca-Küçüksu-Vaniköy-Arnavutköy ve yaz aylarında Avcılar-Adalar hatlarında hizmet veriyoruz. Kabataş, Beşiktaş, Üsküdar'dan boğaz turları düzenliyoruz. İDO'da kiralık gemilerimiz var. Geniş bir ağda hizmet veriyoruz.

Ön plana çıkan sorunlarınız nelerdir?

Bir kere yatırım ve işletme maliyetlerimiz çok yüksek. Aynı zamanda sermayelerimizi koruyacak bağlama ve barınma noktalarında sıkıntılarımız var. Geçiş ücretlerinde sıkıntılarımız var. Yakıt sıkıntımız var. Euro Dizel'e geçiş beraberinde sorunlar getirdi. Çevreye katkısından dolayı destekliyoruz ancak hem fiyatı yüksek hem gemilerimizin yakıt tüketimini yüzde 15 kadar yükseltti. Düşünün ki yılda 4000 ton yakıt kullanıyorsunuz. Ortalama 750 ton yakıt ekstradan maliyet olarak üzerimize bindi. Fiyat indirimi konusunda taleplerimiz oldu ancak bir sonuç alamadık.  

Ayrıca fiyatlandırma sistemide 2003'den bu yana artmadı diyebiliriz. 1 Lira'ya yolcu taşıdığımız 2003 senesinde 1.3 lira olacaktı. Aynı dönem ÖTV'siz yakıt çalışmaları nedeniyle Sayın Bakanımız bizden yüzde 40-45 lik bir indirim istedi ve biz de yaptık. Rakamlar aşağıya doğru ciddi bir revizeye uğradı. Bu gün nakit geçiş 1.75 Kr. ama sayı olarak çok az. Akbil ortalaması 21-40 Kr. arasında değişiyor. Mavi abonman akbil de 60 Kr. Rakamları 2003 rakamlarıyla kıyaslayıp kümülatif olarak baktığımızda yaklaşık yüzde 50-60 a yakın bir indirim yapmış olduk. ÖTV'siz yakıttan yüzde 35'lik kazancımız olmasına rağmen yakıtın zam oranına baktığımızda yaklaşık 4 katı bir artış olmuş. Ama toplu taşımada böyle bir artış yok. Dolayısıyla zamanla işletmelerimiz cebinden yemeye başladı.

Mavi akbildeki son uygulamanın bize yıllık 1.5 milyon TL gibi bir zararı oldu. Aynı şekilde yakıttan da 2 milyon TL'lik te artı çıkışımız oluştu. Her ne kadar halk için iyi olduysa da bu metrobüs sistemiz yaklaşık olarak yüzde 15 lik bir yolcumuzu bünyemize aldı. Ondan da bir ticari zararımız var. İstanbul halkının yararına olan her şeyin biz destekçisiyiz. Ama yakıt ve yolcu bilet fiyatları yeniden değerlendirilebilir.

İstanbul'da deniz ulaşımından yeterince faydalanılıyor mu? Sizin bu konuda çalışmalarınız var mı?

Bazı çalışmalarımız var. 2001 senesinde İstanbul da "Toplu Ulaşım Şurası" adı altında üniversiteler ve Büyükşehir Belediyesi'nin katılımıyla ciddi çalışmalar yapıldı. Hat bazında, aktarma istasyonları bazında, İstanbul genelinde mastır ulaşım planı şeklinde bir çalışma yapıldı. Biz de Dentur Avrasya olarak bu çalışmalara iştirak ettik. Bizimde görüşlerimiz alındı ve bir kitap yayınlandı. Fakat ne yazık ki uygulamaya geçilemedi. İstanbul dünyanın en nadide şehirlerinden biri. Konumu itibariyle dünyada bir örneği daha yok. Doğal asfalt var ancak biz bundan yeterince yararlanamıyoruz. Genel olarak baktığımızda da 8500 Km lik sahil şeridine rağmen denize çok yabancıyız. Denizin ulaşımdaki payını yeterince arttıramadık. İstanbul'un iki yakasında oluşturulacak aktarma istasyonlarından tek bilet ile insanlar karşı tarafa taşınabilir. Bize düşen görevleri 150 yıllık tecrübemizle, eğitimli personelimizle, yüksek kalitedeki gemilerimizle yerine getirmeye hazırız. Son dönemde haklı olarak raylı sisteme önem veriliyor. Ancak İstanbul'daki doğal asfalttan da maksimum derecede faydalanmak gerekli. Özel sektörün devamlılığı ve hizmet kalitesini sürekli arttırabilmesi açısından kâr marjlarının uygun olması gerekli. Burada biraz sıkıntılıyız.

İDO ihalesi hakkında ne düşünüyorsunuz?

Dentur Avrasya olarak ihale için bir takım çalışmalar yaptık. Bazı firmalarla görüşmeler yapıldı. Fakat sektörel anlamda baktığımızda İDO sadece bir toplu taşıma hizmeti değil. Bizim profesyonel anlamda hizmet verdiğimiz alanın biraz dışında. Bir de İDO'nun ihaleden beklentisi bizim yatırımımızın çok üstünde. Sanırım 3 milyar dolar gibi bir beklentileri var. Tabi bu işe kredi olarak sıcak bakan bankalar var. Finans sorunu yok ama geri dönüşü kolay değil. Dentur Avrasya olarak yaptığımız araştırmalar sonucunda girmeme kararı aldık.

Biz bütün olumsuzluklara rağmen yine ayakta durmaya çalışıyoruz. Dedelerimizden bize kalan mirası daha ileriye taşımak için çalışıyoruz. Esnafımızın gemileriyle bir gönül bağı var. Bizlere devredilen sancağı ileriye taşımaya gayret gösteriyoruz.