ÖTİS Ve Performans

Performans kısaca başarı ve hedef çerçevesinde elde edilen neticedir. Hedeflenenin gerçekleştirilmesi yüksek performans, aksi ise düşük  performans veya yetersiz performans olarak tanımlanmaktadır. Geniş anlamıyla Performans, bir işi yapan kişinin ya da grubun çalıştığı iş üzerinde, amaca ve hedefe ulaşabilmesi için gösterdiği emek, çaba, maksimum enerji, bilgi, yeterlilik ve işten aldığı doyuma denir. Aynı zamanda hedeflenen bir görevin, önceden belirlenmiş standartlara uygun olarak, beklenen amaçlara ulaşma derecesi olarak da tanımlanabilir.

Performans Fransızca kökenli bir kelime olup,  sözcük anlamı ise, herhangi bir işi, eseri, görevi başarma, yerine getirmedir. Performans ölçümü sadece bireyin değil, grubun belirlenen zaman içerisinde istenen hedeflere ne kadar ulaşabildiğini, ölçmek için yapılır. Çalışanın belirli bir zaman dilimi içerisinde, kendisinden belirli oranda beklenen işe ve elde edilen sonuca göre beklentinin ölçülmesidir. Bu ölçülme neticesinde birey veya grubun performansına ulaşılır. Verilen görevlerin yerine getirilmesi ve hedefe ulaşılması halinde yüksek performans, hedefe ulaşılmadığı durumda da düşük performans olarak yorumlanır.

Bir çalışanın bir işin üstesinden gelmesi için gösterdiği kapasite, işini yapabilmesi için sağlanan imkan ve koşullar çerçevesinde beklenen istek ve çaba performansla doğru orantılıdır. Bu şartlardan birinin eksik olması durumunda çalışandan iyi performans beklenmesi mümkün değildir. Bir yönüyle yüksek performans o kişiye sağlanan iş yapma imkanı ve şartlarıyla alakalıdır. Bu nedenle de yüksek performans beklentisinden önce iş yapma şartları ve imkanlarının iyi hazırlanması ve doğru bir planlama olmazsa olmazdır.

Performans Değerlendirme

Performans değerlendirme, çalışanların bilgi ve becerilerini ortaya koyarak, yetkinlikler ve hedefler doğrultusunda belirlenen amaca ulaşıp ulaşmadıklarının değerlendirme sürecidir. Çalışan personelin iş alışkanlıklarını, davranışlarını, yeteneklerini, potansiyelini, diğer personellerle karşılaştırarak yapılan sistematik ölçümler bütünüdür.

Performans değerlendirme düzenli olarak, adaletli bir şekilde titizlikle yapılması gereken bir işlemdir. Bu sayede çalışanların iş verimi, işini belirlenen hedeflere göre yapıp yapmadığı ölçülür, işini ne kadar iyi yaptığına dair bilgi elde edilir.

Çalışanın işindeki karakter özellikleri, tutumu, başarı değerlendirmesi, yetkinlik ölçümü, verimliliği genel olarak değerlendirilip iş hayatı siciline yansıtılır. Bu şekilde eğitim ihtiyacı, ödüllendirme tespit edilir. Performans değerlendirmesi Kişisel duygulara yer verilmeden objektif olarak yapıldığında çok verimli sonuçlara neden olur.

Performans Uygulamasının Sonuçları

• Çalışan eksik yönlerini bilerek kendini geliştirmeye başlar.
• Eğitime ihtiyacı olan çalışanlara, hangi alanda eğitim verilmesinin belirlenmesi tespit edilir.
• Doğru planlama ile personelin kendini geliştirmesine imkan sağlayacak eğitim organizasyonları yapılır.
• Performans değerlendirmenin bireysel faydaları olarak; çalışanın geliştirmesi gereken ve güçlü yönlerini bilmesi gösterilir. Çalışan kişi yapılan değerlendirme sonucunda olumlu geri bildirimle onure olur. İşverenin kendisinden neler beklediğini öğrenir.

ÖTİS Performansa Dayalı Bir Ödeme Sistemidir

Performans konusunu yukarıda özetleyerek ifade etmeye çalıştım. Performans uygulaması özellikle Kurumsal iş yapılan işletmelerde çok önemlidir ve özellikle özel işletmeler daha kapsamlı olarak bunu uygularlar.

Aralık 2020 tarihinden beri uygulanmakta olan ÖTİS aracın sefer ve KM performansına dayalı bir hak ediş hesaplama sistemidir. ÖTİS projesi hazırlanır iken gündeme getirilmiş ise de sefer gerçekleştirme ve yolcu taşıma sayılarına göre performans uygulaması idare tarafından kabul görmemiştir.

Sektörümüzde iş bireysel olarak yapıldığı için çok daha dar kapsamlı performans uygulaması gerekmektedir. Sadece aracın sefer ve KM performansına bağlı bir hak ediş hesaplama modeli hem eksiktir, hem de nimete göre külfet prensibi çerçevesinde, sarf edilen emek ve sağlanan katma değere göre adaleti sağlamamaktadır. Araç eski ve bakımsız ise sefer ve KM, kısmen yolcu taşıma performansı üzerinde şoförün etkisi olmayacaktır. Ancak araç yeni ve bakımlı ise şoför direkt etkilidir.

Yolcu Taşıma Performansı

Toplu taşıma işi sadece belirlenmiş sefer programı çerçevesinde aracı bir noktadan diğer noktaya taşımak değil, araçla birlikte belirlenmiş olan güzergahlardaki duraklarda yine belirlenmiş kurallara göre indirme ve bindirme yaparak yolcu taşıma faaliyetidir. Aynı hat ta, aynı sayıda KM ve sefer yapan aynı guruptaki araçların farklı sayıda yolcu taşıması tamamen şoför performansıdır. Reel duruma baktığınızda şartlar eşit olduğu halde araçların taşıdığı sefer başına ve günlük, aylık yolcu sayısında anormal farklılıklar görülmektedir. Nimetin eşit olması külfetinde eşit olmasını gerektirir. Ancak taşınan yolcu sayısı ve sağlanan katma değer (Havuza atılan gelir) farklı olduğu halde sadece aynı oranda sefer ve KM yapıldığı için aynı ücretin alınması adil değildir.

Denetim uygulaması ile bu sorunu bir yere kadar farkı azaltabilirsiniz. Ancak eşit şartlarda eşit yolcu taşınmaması sorununu ancak ve ancak performans uygulaması ile çözebiliriz. Yolcu taşıma performansı değerlendirmesinde KM başına taşınan yolcu sayısını baz almak doğru olmayacaktır. Günlük çalışma süresi içinde belirlenen seferleri yaparak, günlük olarak aynı sayıda yolcuyu taşıyan ancak hatları farklı olduğu için farklı KM gerçekleştiren araçlar arasında farklı performans uygulaması tartışılacaktır. Bunu sefer başına yolcu sayısı üzerinden yapmak da yanıltıcı olacaktır. Çünkü sefer uzunlukları ve gerçekleşe KM farklıdır. Öyle ise öncelikle küçük sayılı dar bölgeleri en uygun gruplarla birleştirmek suretiyle gurup (Şirket) sayılarını büyültmek ve araç başına aylık ortalama KM yi eşitleyecek şekilde hatları planlamak gerekmektedir. Bu takdirde yolcu performansında KM başına uygulaması doğru netice verecektir.

Yolcu performans değerlendirmesinde en önemli sorun araç kapasite ve yaş farklılıkları olacaktır. Performans değerlendirmesi için araçlar önce kapasitelerine göre ayrılabilir ya da küçük araçlar 12 metreye dönüştürülebilir. Netice itibariyle her türlü unsuru dikkate alarak yolcu taşıma performansı uygulamasına geçmek mutlak gereklidir.

Sefer Gerçekleştirme Performansı

Kurumsal farklılık, hassasiyet, araç modelleri itibariyle sefer gerçekleştirme oranlarında ÖHO Kuruluşları arasında çok ciddi farklar bulunmaktadır. Bu durum sektörün genel performansını göstermek açısından yüksek performans gösteren Kuruluşların aleyhine olmaktadır. Bir tarafta %97, diğer tarafta %80 sefer gerçekleştirme oranı. Bu performans farklılığının mutlaka performans ödemesinde bir etkisi olmalıdır.

ÖTİS henüz yeni bir sistem ve test devam ediyor. Elbette şimdiye kadar birçok eksiklik düzeltilmiştir. 2023 Sözleşme sürecinde yolcu taşıma ve sefer gerçekleştirme oranı üzerinden performans uygulamasına, ayrıca ticari hızın düşük olduğu hatlarda yakıt açığının önlenmesi ve yakıt bedelinin dağıtımında eşitliğin sağlanabilmesi için HEK kapsamında hesaplama formülünün ayarlanmasına ihtiyaç vardır. Bu düzenlemeler sefer kayıplarının azaltılmasına ve yolcu taşıma da hassasiyetin artmasına olumlu etki yapacaktır.

Hep söylüyorum, bir defa daha ifade edeyim. Eksiklik ve aksaklıklar özellikle de dinamik işlerde hep olmuştur olacaktır da. Bunları fark ederek düzeltiyorsanız sorun yoktur. Ancak sektörde yanlış bir alışkanlık var bilgili ya da bilgisiz her konu gerektiğinden fazla abartılıyor. Bu ise çözümleri geciktirdiği gibi yanlış anlamalarla birlikte ilişkilerin, güvenin bozulmasına neden olmaktadır. Hiçbir konu bireysel olarak anladığımız kadar değildir. Olayın tarafları, etki eden teknik ve pratik uygulamalar vardır. Bunlara vakıf olmadan anladığımız kadarı ile hükümde bulunur isek sıkıntı yaratırız. Aynı işi yapan kişilerin menfaatları aynıdır. Ancak yöneticilik sorumluluk ve uzlaşmacılığı gerektirir. Herkesin diğerini iyi anlaması, en azından anlamaya çalışması çözümleri kolaylaştırır.

ÖTİS iyi bir sistemdir ve işletmecilere sürdürülebilir bir gelir imkanı sağlamaktadır. Pandemi süreci önemli bir tecrübe olmuştur. Bundan sonrası eksiklerini düzeltme süreci olmalıdır. Gerçekleşen hak ediş rakamları bireysel ihtiyaçlara göre her zaman az veya çoktur. Önemli olan maliyete göre optimum rakamları baz olarak oluşturabilmektir. Buna gayret göstermek lazımdır.